| olaaa |
|
|
| |
| Dołączył: 13 Paź 2007 |
| Posty: 30 |
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Skąd: Lębork |
|
|
 |
|
 |
|
Forum Cezara
Cezar niezwykle gorąco propagował kult bogini Wenus. W przeciwieństwie jednak do Sulli, który w bogini uznawał swą osobistą protektorkę, Cezar czcił ją przede wszystkim jako mityczną pramatkę rodu Juliuszów. Bogini tej, o przydomku Rodzicielka (Genetrix), dedykował świątynię, usytuowaną na nowym forum, zwanym również Forum Iulium.
,,Wzniósł też świątynię ku czci Wenery Rodzicielki, jak to ślubował przed podjęciem bitwy pod Farsalos <w 48 p.n.e.>, i otoczył świątynię okręgiem, który przeznaczył na miejsce zebrań dla Rzymian, nie dla celów handlowych, ale dla omawiania spraw politycznych…” (App., Dom., 2, 102).
Ten nowy rynek, położony na północny zachód od Comitium i Kurii Hostyliusza, miał w zamyśle Cezara stać się konkurencyjnym do Forum Romanum, a zarazem stanowić reprezentacyjny punkt miasta. Budowa została rozpoczęta przez Cezara w 54 p.n.e., a sam teren na którym założono forum, kosztował 60 milionów sestercji. Był to prostokątny plac o wymiarach 160x75 m, otoczony z dwóch stron portykami. Wejście znajdowało się na krótszym, południowo-zachodnim boku. Na boku przeciwległym wzniesiono, na wysokim podium, świątynię Wenus, która miała w fasadzie sześć kolumn i była zakończona półkolista absydą, w której stał posag bogini. Wykonał go Arkezilaos (Plin., 35, 155), rzeźbiarz pochodzący z Aten lub Tarentu, który do Rzymu przybył w orszaku Lucjusza Lukullusa w 87 r. i tu stworzył wiele (nie zachowanych) dzieł. Musiał być bardzo znany i ceniony, skoro Cezar powierzył mu tak ważne i prestiżowe zadanie. Posąg Venus Genetrix był zapewne wzorowany na posągu tejże bogini, stworzonym przez Kallimachosa z końcem V w. (określanym dzisiaj Afrodyta z Frejus). Posag Arkezilaosa przedstawiał boginię odzianą w szaty, być może z odsłoniętą tylko lewa piersią (tak jak u Kallimachosa), zatem pełną dostojeństwa, jak przystało na pramatkę Rzymian i rodu Juliuszy. W świątyni stanął również posąg Kleopatry: „Obok bogini umieścił piękny posąg Kleopatry, który znajduje się tam do dnia dzisiejszego” (App., Dom., 2, 102; Dio Kasj., 51, 22; według Diona posąg stał jeszcze w III w. n.e. ).
Na forum przed świątynią Wenus Genetrix znajdowała się również fontanna ozdobiona grupą „Appiady” (czyli nimfy opiekujące się Aqua Apia), wykonana przez Stefanosa (Plin., 36, 32). Jej wygląd znamy z monety Trajana, emitowanej z okazji odnowienia świątyni Wenus i fontanny 12 maja 112 r.
Cezar jednak nie doczekał się końca budowy świątyni. Dokonał tego dopiero Oktawian po śmierci dyktatora. Pomimo iż nie była ona jeszcze wykończona, została ozdobiona obrazami. „Timomachos z Bizancjum za czasów Cezara dyktatora namalował Ajaksa i Medeę, obrazy złożone przez Cezara w świątyni Wenery Rodzicielki i kupione za 80 talentów” (Plin., 35, 136). Niektórzy badacze sądzą jednak, że obrazy te umieszczono w portyku przylegającym do świątyni.
Na samym placu stanął konny posąg Cezara (być może dopiero po jego śmierci):
Niech tu ustąpi koń, co stoi naprzeciw Latyńskiej Diony
Na Forum Cezara! Tego, jak mówią, tyś ważył się stworzyć Lizypie,
Dla wodza Pelli, po którym kark wielce zdziwiony
Dźwiga dziś głowę Cezara!
(Stacjusz, Sylwy, 1, 1, 84)
Z tekstu tego poety wynika, że był to wykonany przez Lizypa posąg przedstawiający Aleksandra Wielkiego, który, po odjęciu głowy króla, przerobiono na posąg Cezara.
Czy pochodził on z całego zespołu Turma Alexandrii ustawionego w Portyku Metellusa, czy tez był innym dziełem wykonanym przez wielkiego artystę greckiego, trudno dziś stwierdzić. Czy miał cos wspólnego z pomnikiem konia Cezara, stworzonym na polecenie dyktatora? „Konia miał niezwykłego: kształt stóp niemal ludzki, kopyta porozdzielane na kształt palców… umieścił jego posąg przed świątynia Wenery Rodzicielki” (Swet., Boski Juliusz, 61).
„Także koń Cezara, sławnego dyktatora, nie brał podobno na grzbiet innego jeźdźca. A przednie nogi miał podobne do ludzkich; tak go przynajmniej przedstawia posąg przed świątynią Wenery Rodzicielki” (Plin., 8, 155).
Stał tu także posąg typu loticata, „Tak Cezar, ów słynny dyktator, polecił postawić sobie na swoim rynku posąg w pancerzu” (Plin., 34, 18). Rzymskie posągi mężczyzn w pancerzach przedstawiały początkowo tylko wodzów, a później i cesarzy, były więc niejako atrybutem związanym z zawodem.
Do południowo – zachodniego długiego boku Forum przylegał rząd tawern. Rynek Cezara pełnił więc zarazem funkcję placu- pomnika kommemoratywnego ku czci rodu Juliuszów, miejsca kultu, miejsca przechadzek, galerii sztuki oraz placu handlowego.
Budowa Forum Iulium spowodowała konieczność wyburzenia kilku budynków na Forum Romanum. Między innymi zburzono stara siedzibę senatu – Curia Hostilia, w zamian co Cezar wzniósł nową – Curia Iulia, przylegającą do południowo zachodniego boku Forum Iulium i ukończoną dopiero w 29 r.
Do naszych czasów ze świątyni Wenus Genetrix przetrwały trzy kolumny, fragment belkowania oraz fryz wyobrażający Erosów z jej wnętrza. Świątynia Wenus i forum zostały odnowione podczas budowy Forum Trajana. W tym też czasie wybudowano po północno-zachodniej stronie bazylikę Argentaria, w której przeprowadzano operacje finansowe. Po odrestaurowaniu forum zostało ponownie otwarte podczas uroczystości inaugurującej otwarcie Forum Trajana.
Forum Augusta
Najpiękniejszym akcentem miasta miało być, według zamysłów Augusta, nowe forum noszące jego imię. Szedł wiec w ślady swego poprzednika i przybranego ojca, fundując nowy rynek usytuowany prostopadle do forum Cezara.
Jeszcze w 42 r. młody Oktawian ślubował przed bitwą pod Filippi wzniesienie świątynię ku czci Marsa Mściciela, jeśli uda mu się pokonać morderców swego przybranego ojca. Zamierzenie spełnił, lokując świątynię na zbudowanym przez siebie forum.
Forum Augusta, ukończone w 2 r. p.n.e., położone naprzeciw Forum Cezara na prostopadłej do niego osi, było niewielkie (125x90 m), lecz dobrze skomponowane. Zajmowało teren osobiście wykupiony przez Augusta. „Forum wybudował za wąskie, gdyż nie ośmielił się wydrzeć sąsiednich kamienic sąsiadom” (Swet., Boski August, 56, 2). Zespół został wzniesiony z łupów wojennych (ex manubiis) w myśl tradycji imperatorów republikańskich. Pliniusz (36, 102) uznał je za jedno z najpiękniejszych miejsc w Rzymie, być może dlatego, że wszystkie budowle wchodzące w skład Forum były wykonane z białego marmuru italskiego z kamieniołomów w Luna.
Forum miało założenie osiowe, tak jak wszystkie rzymskie kompleksy architektoniczne, na planie prostokąta z portykami na dłuższych bokach i ze świątynią w głębi, na wprost wejścia. Boczne portyki, przykryte sklepieniem beczkowym z kasetonami, były oskrzydlone eksedrami tworzącymi symetryczny układ z absydą świątyni (niewidoczną, ponieważ przylegała do wysokiego na 32 metry muru, oddzielającego Forum od dzielnicy ubogich – Subury i spełniającego zarazem rolę muru przeciwpożarowego <zbudowany z kamienia gabińskiego i trawertynu>).
Świątynia dedykowana Marsowi Mścicielowi (Mars Utor) została poświęcona przez Augusta i jego dwóch wnuków desygnowanych na jego następców: Gajusza i Lucjusza Cezarów. Był to koryncki oktostylos, z monumentalnymi schodami na froncie, z głębokim przedsionkiem i wąskimi bocznymi portykami. Podłoga w przedsionku była wykonana z różnobarwnych marmurowych płyt.
W prawie kwadratowej celi, na bazie długości 9 m ustawiono trzy posagi: po środku Marsa w pełnej zbroi, a detale na niej odnosiły się do różnych aspektów ideologii Augusta, na tarczy zaś trzymanej przez boga widniał przyznany Augustowi wieniec dębowy. Na lewo od Marsa był posąg Wenus, z małym amorkiem u stóp. Na prawo od Marsa stał posag przybranego ojca Augusta – Juliusza Cezara. Ukazany był jako Divus Iulius, z gwiazdą na czole będącej symbolem deifikacji.
Umieszczony w świątyni posąg Marsa Ultora nie był ani dziełem greckim, ani inspirowanym przez sztukę grecką. Stworzony został przez Rzymian. Brodaty bóg w pancerzu pomyślany był także jako Mars Pater. Przypominał chyba później wykonany posąg kolosalnego Marsa z czasów Domicjana (Muzeum Kapitolińskie) i Marsa na reliefie z Kartaginy z czasów Nerona(Algier, Muzeum Archeologiczne), w zbroi, stojącego między Wenus z amorkiem a Augustem. Relief ten służy do rekonstrukcji całej kultowej grupy w świątyni.
W celli złożono między innymi insygnia legionowe, utracone przez Krassusa i Marka Antoniusza, a odzyskane od Partów przez Augusta. Był tu także miecz Cezara. Wedle Swetoniusza (boski August, 29) miał w niej obradować senat w sprawach wojen i tryumfów, a zwycięzcy wodzowie mieli w niej składać swe odznaki triumfalne.
W przyczółku świątyni (jego dekorację znamy z reliefu pochodzącego z tzw. Ara Pietatis Augustae, przechowywanego w Villa Medici), pośrodku, ukazany był stojący Mars o nagim torsie i płaszczu owiniętym wokół bioder. Z jego prawej strony stała Wenus odziana w płaszcz i trzymająca w ręce berło, dalej Romulus i leżąca personifikacja Palatynu. Z lewej strony Marsa widniała Fortuna z rogiem obfitości i siedząca bogini Roma. W narożniku znajdowała się leżąca personifikacja Tybru. Pod przyczółkiem znajdowało się złotymi literami imię Augustus. W portykach ustawiono posągi mitycznych i rzeczywistych przodków, od Eneasza do Cezara, oraz sławnych Rzymian od Romulusa począwszy. Na przedłużenia lewego portyku Forum znajdowała się kwadratowa sala, w której stał kolosalny posąg, najprawdopodobniej Augusta (zachowana baza ze stopą). W lewej eksedrze, pośrodku, znajdował się Eneasz z Julusem i Anchizesem, a po bokach najwybitniejsi członkowie Gens Iullia i królowie Alba Longa. W środku prawej eksedry był umieszczony Romulus, po obydwu bokach posągi najznakomitszych mężów (summi viri). Ci ostatni znajdowali się także w bocznych portykach.
„Po złożeniu czci bogom nieśmiertelnych najbliższy z kolei hołd oddał pamięci wodzów, którzy państwo Rzymskie wydźwignęli z małości do szczytu potęgi. Wiec odnowił budowle wzniesione przez każdego z nich, zachowując pierwotne napisy, oraz umieścił posągi ich wszystkich z odznakami triumfalnymi w portykach biegnących po obydwu stronach jego forum. Ogłosił w obwieszczeniach publicznych, że <<Wymyślił to wszystko, aby obywatele oceniali miara tych wodzów zarówno działalność jego samego, póki żyć będzie, jak władców następnych wieków>>” (Swet., Boski August, 31).
Posągi te były i z marmuru, i z brązu. Na bazach znajdowały się imiona przedstawionych osób i ich cursus honorum oraz elogia – krótki utwór na ich cześć. August w ten sposób wyróżnił inne rzymskie rody, co symbolizowało koniec rywalizacji o zapanowanie pokoju wewnątrz państwa, a jednocześnie zjednywało mu ich poparcie.
August kazał usunąć z Kapitolu znajdujące się tam posągi triumfatorów i umieścił je na swym forum. Ustawił tu także posąg swojego pasierba Druzusa, zmarłego w Germanii w 9 r., chcąc może zapoczątkować galerię posągów przedstawiających współczesnych bohaterów.
Na attyce portyków, nad każdą kolumną stała kariatyda będąca symbolicznym przedstawieniem pokonanych narodów.
Pomiędzy nimi wkomponowano jak metopy tonda z głowami bóstw, wśród nich Jowisza – Ammona.
Kariatydy mogły być symbolem poddaństwa (exempla servitutis), głowy w tondach to odpowiednik wieszanych w Rzymie wizerunków na okrągłych tarczach (imagines clipeatae). Można je też łączyć z powszechnym u Rzymian zwyczajem wstawiania zdobycznych posągów w budowle Rzymu. Może oznaczają one samo sfinansowanie budowy Forum ex manubiis – dzięki łupom zdobytym na wrogach.
W jednym z portyków umieszczone zostały obrazy najsłynniejszego greckiego malarza Apellesa, które miały swoistą wymowę symboliczną.
„[Podziw budzą] … w Rzymie Kastor i Polluks z Boginią Zwycięstwa i Aleksandrem Wielkim oraz personifikacja Wojny z rękami związanymi na grzbiecie obok Aleksandra jadącego na wozie triumfalnym – te dwa obrazy boski August umieścił w najbardziej uczęszczanych partiach swego forum, okazując tym skromność i prostoduszność; ale boski Klaudiusz wolał w obu miejscach wyciąć twarz Aleksandra i wstawić tam podobizny boskiego Augusta” (Plin., 35, 93). „Przede wszystkim jednak boski August umieścił na swoim Forum, po stronie najbardziej uczęszczanej, dwa obrazy, które przedstawiają personifikacje Wojny i Triumfu, oraz Kastorów i Zwycięstwo” (Plin., 35, 28)
Te obrazy Apellesa były umieszczone we wspomnianej powyżej kwadratowej Sali (zwanej obecnie Sala del Colosso, zbudowanej na końcu lewego (północnego) portyku, w której stał kolosalny posąg (najprawdopodobniej Augusta), z którego zachowała się tylko baza ze stopą.
Pośrodku placu stał wzniesiony przez senat, pomnik Augusta na kwadrydze jako Ojca ojczyzny (pater patriae). Odnaleziona inskrypcja (CIL, VI, 31267= Dessau 103) głosi, że znajdował się tu ważący sto funtów posąg wykonany z czystego złota, będący personifikacją hiszpańskiej prowincji Baetica, ustawiony najprawdopodobniej w 2r., gdy August uzyskał tytuł pater patriae (dlatego w inskrypcji wymieniono tylko ten tytuł). Inskrypcja została znaleziona koło świątyni, lecz przypuszcza się, że ze względu na swa wartość (33kg złota wartości około 400 tyś. Sestercji) posąg zapewne stał wewnątrz niej.
August sławiony był najwidoczniej na swoim forum dzięki wielu pomnikom jako ten, który powiększył państwo, oraz jako dobroczyńca prowincji.
W licznych miastach italskich i prowincjonalnych zaczęły powstawać kopie galerii rzeźb i malowideł, jaka powstała w portykach Forum, to i jego dekoracja niejednokrotnie w przyszłości stawały się inspiracją dla innych władców.
TEMPLUM PACIS – FORUM WESPAZJANA
Oprócz podkreślania zwycięstwa w wojnie żydowskiej, drugim naczelnym aspektem polityki flawijskiej, przynajmniej w początkowym okresie rządów w tej dynastii, była apologia pokoju, jaki dzięki Wespazjanowi nastał w Imperium Romanum. Spektakularnych gestem było zamkniecie świątyni Janusa. Natomiast bardziej celowym działaniem była koncepcja stworzenia nowego forum cesarskiego (po forach Cezara i Augusta) – okręgu świątynnego dedykowanego bogini Pax (Templum Pacis; zespół ten nie nosił nazwy forum aż do IV w.), który Pliniusz (36, 102)zalicza do cudów Rzymu.
Zakładając go Wespazjan pragnął przeciwstawić się swojemu poprzednikowi – Neronowi i wykazać ludowi rzymskiemu całą różnicę między pierwszym władcą nowej dynastii, a ostatnim starej. Neron wzniósł olbrzymią prywatna rezydencję Domus Aurea, zabierając ludowi olbrzymie tereny, Wespazjan natomiast w latach 71 – 75 wzniósł obiekt (plac, świątynia, biblioteka i muzeum) mający służyć wszystkim, a jednocześnie sławiąc pokój przypominać o warunkującym zwycięstwie.
Zespół ma kształt prostokąta o wymiarach 125 x 115 m, jego oś jest równoległa do osi Forum Cezara o prostopadła do osi Forum Augusta. Na jej końcu wzniosła się świątynia Pokoju, o czterokolumnowej fasadzie. W środku świątyni znajdowała się absyda, w której stał posąg bogini. Do świątyni przylegały z obydwu stron cztery prostokątne sale, po dwie z każdej strony, które najprawdopodobniej służyły jako biblioteki (albo tylko jedna z nich). Zespół ten spłonął w czasie pożaru za Kommodusa w 192r., lecz odbudował go Septymiusz Sewer.
W jednej z sal, w latach 203 – 211, umieszczono marmurowy plan Rzymu – Forma Urbis Romae – znany z zachowanych fragmentów. Opatrzone inskrypcjami plany budowli zezwoliły na identyfikację wielu antycznych budowli. Plan miał skale 1:246 i pierwotnie zajmował powierzchnię około 235m2.
Dziedziniec pełnił funkcję galerii sztuki. Zgromadzono tu wiele rzeźb z dawnego Domus Aurea, miedzy innymi dzieła Fidiasza, Naukidesa, Leocharesa i Polikleta, a pośrodku placu stała, wielokrotnie opiewana przez poetów, „Jałówka” Myrona. Były tu również malowidła Protomachosa, Nikomachosa i Heleny. W świątyni natomiast umieszczono łupy zabrane z Jerozolimy, przede wszystkim siedmioramienny świecznik i srebrne trąby.
Pozostawały one w Templum Pacis, aż do chwili, gdy Wandalowie w 455 r. złupili Rzym i wywieźli je do Kartaginy. W 534r. wódz bizantyjski Belizariusz po zdobyciu Afryki przewiózł je do Konstantynopola, a stad Justynian za radą swych doradców odesłał je do Jerozolimy. W 614r. król perski Chosroes II zdobył Jerozolimę i wraz z fragmentami Krzyża Świętego wywiózł te żydowskie obiekty. Ślad po nich wtedy zaginął.
W IV wieku, na terenie biblioteki postawiono świątynię Romulusa. W VI wieku w tym samym miejscu powstał kościół św. Kosmy i Damiana.
FORUM TRANSITORIUM (NERWY)
Domicjan, chcąc połączyć Templum Pacis z Forum Augusta, rozpoczął w miejscu, w którym przebiegał starodawna ulica rzemieślników Argiletum, budowę nowego Forum – Transitorium (przejściowego). Poświęcił je swej boskiej opiekunce Minerwie, będącej jednocześnie patronką wojny i rzemiosł (Forum Palladium) i wzniósł jej świątynię w formacie korynckiego heksastylosu (zachowana do 1607r.). Plac miał wymiary 120 x 45 m i otoczony był na dłuższych bokach kolumnadą wysuniętą przed mur obiegający forum. W murze tym pozostawiono przejścia umożliwiające komunikację z sąsiednimi placami. Forum posiadała bardzo bogatą dekorację rzeźbiarską, z której zachował się tylko mały fragment, tzw. Le Colonnace (średniowieczna nazwa włoska) pozwalający jednakże ocenić jej wysoką rangę artystyczną i zastosowanie silnych efektów światłocieniowych. Na belkowaniu biegnącym nad murem umieszczono ciągły fryz przedstawiający sceny związane z tkactwem, haftowaniem i ogólnie mówiąc wyrobem tkanin. Być może są to sceny z mitu o Arachne lub przedstawienie kobiet wtajemniczanych w misteria Minerwy. Na wysokiej attyce spoczywającej nad fryzem znajduje się postać Minerwy, a przypuszczalnie dalsze, niezachowane płaskorzeźby attyki również ukazywały tę boginię.
Domicjan pośrodku placu ustawił łuk Janusa, który pierwotnie stał na początku Argiletum. Forum to ukończył jednak dopiero cesarz Nerwa w 97r. i często określane jest ono także jako Forum Nerwy. |
|
